Ulasan Artikel
“International Trade and Domestic Legal Systems: Examining the Impact of
Islamic Law” oleh Emilia Justyna Powell dan Stephanie J. Rickard, International
Interactions, 36:335-362, 2010.
Artikel ini bermula dari premis dapatan kajian
lepas yang mendapati perhubungan dagangan antarabangsa banyak di pengaruhi oleh
faktor perundangan tempatan sesebuah negara. Kajian oleh Nathan Nuun pada tahun
2007 menunjukkan negara yang menggunakan sistem perundangan common Inggeris
lebih banyak mengekspot barangan oleh industri yang menggunakan kontrak jual
beli secara intensif berbanding dengan negara yang menggunakan sistem
perundangan sivil atau kontinental. Oleh yang demikian kajian oleh kedua-dua
penulis artikel ini, mengikut mereka, adalah percubaan kali pertama untuk
menganalisis kesan sistem perundangan negara yang menggunakan undang-undang
Islam terhadap perdagangan antarabangsa. Menurut mereka, perdagangan
antarabangsa lazimnya dibuat berasaskan kepada kontrak jual beli samada yang
melibatkan pertukaran barangan ataupun perkhidmatan. Tujuan kontrak ini adalah
untuk mengurang risiko dan kos sekiranya berlaku perkara yang tidak diingini
kerana tanggungjawab dan kewajipan pihak-pihak penjual dan pembeli telah
dipersetujui melalui kontrak berkenaan. Namun begitu kewujudan kontrak ini
tidak bermakna ianya adalah berkesan bagi mengurangkan risiko dan kos, kerana
ianya bergantung kepada kepada beberapa factor lain. Antara yang terpenting
ialah keupayaan untuk menguatkuasakan terma-terma kontrak berkenaan oleh sistem
perundangan negara berkenaan. Menurut penulis faktor ini adalah penyebab utama
mengapa perdagangan antarabangsa giat berlaku di negara yang mengamalkan
undang-undang komon Inggeris berbanding dengan negara-negara lain. Ini adalah kerana
undang-undang komon Inggeris mempunyai sistem dan prosedur yang jelas dalam penguatkuasaan
kontrak berbanding sistem perundangan kontinental. Oleh yang demikian ciri
utama yang menggalakkan perdagangan antarabangsa sesebuah negara ialah keupayaan
sistem perundangannya menguatkuasakan terma-terma kontrak jika berlaku sesuatu
perkara yang diluar jangka seperti kemungkiran kontrak dan sebagainya. Penulis
membawa satu contoh sebuah syarikat Jepun yang telah menandatangani perjanjian
pembinaan sebuah bangunan di Jakarta dengan sebuah syarikat Indonesia. Di dalam
kes ini tuntutan telah dibuat di mahkamah Indonesia yang mana akhirnya tiada
sebarang perintah atau award telah dibuat bagi membolehkan syarikat jepun
menguatkuasakan terma kontrak yang telah dipersetujui. Contoh ini mengikut
penulis memberi dua pengajaran penting iaitu pertama jika sesuatu terma kontrak
itu tidak dapat dikuasakan dengan baik maka ia akan meningkatkan risiko dan kos
dan kedua maklumat atau pengetahuan mengenai sesuatu bidangkuasa adalah penting
juga bagi mengurangkan risiko. Kedua-dua perkara ini dikenali sebagai mekanisme
kasual (casual mechanism) perdagangan
antarabangsa. Penulis seterusnya dengan menganalisis penulisan lalu mendapati
bahawa sistem undang-undang kontinental tidak mempunyai mekanisme penguatkuasaan
yang berkesan berbanding dengan undang-undang komon Inggeris kerana prosiding
mahkamahnya telah diperundangkan dengan banyaknya menyebabkan timbul keadaan
yang dikenali sebagai formalism perundangan. Keadaan ini menyebabkan prosiding
menjadi panjang serta mengambil masa yang lama, tidak konsisten, keputusan yang
tidak adil, dan kadang-kadang gelaja korupsi. Kajian empirikal mendapati formalism
perundangan sebegini melemahkan penguatkuasaan kontrak. Mekanisme kasual kedua
yang boleh menggalakkan perdagangan antarabangsa ialah sistem perundangan atau
institusi yang sama (institutional similarity). Kajian mendapati negara
yang berkongsi sistem perundangan yang sama mempunyai hubungan dagang yang
lebih sesama sendiri daripada negara yang mempunyai sistem perundangan yang
berbeza. Ini adalah kerana sistem perundangan yang sama seperti undang-undang
komon Inggeris yang meggunakan prinsip duluan mengikat atau stare decisis boleh mengurangkan risiko
dan sekaligus meningkatkan perdagangan kerana kejelasan dari segi apa yang akan
berlaku. Ketiadaan prinsip duluan mengikat ini di negara yang mengamalkan
sistem perundangan continental juga dikatakan antara sebab mengapa dagangan
antara negara berkenaan kurang berbanding dengan negara undang-undang komon. Jika
perbezaan yang terdapat di antara kedua-dua sistem perundangan utama dunia
memberi kesan kepada hubungan dagangan antara negara berkenaan, maka perbezaan
yang terdapat di antara undang-undang Islam dengan undang-undang common atau
sivil secara logiknya akan memberi kesan yang lebih besar. Mengikut penulis artikel,
dengan memetik pandangan daripada Timur Kuran perbezaan ketara antara
undang-undang Islam dengan sistem perundangan dunia yang lain ialah terdapat
kuasa budibicara yang lebih meluas kepada hakim di dalam sistem perundangan
Islam. Ini adalah kerana keputusan hakim di dalam perundangan Islam adalah
berasaskan kepada kefahaman personal hakim tersebut atau ijtihad. Begitu juga konsep
pemilikan di dalam Islam adalah berbeza dengan undang-undang barat di mana
prinsip pemilikan di dalam Islam berada dalam ruang sosial yang lebih luas di
mana manusia tidak dianggap sebagai pemilik kekal, di mana harta dipegang atas
dasar sebagai seorang pemegang amanah kerana pemilik mutlak sesuatu harta itu
adalah Allah swt. Perkara ini menyebabkan penguatkuasaan di dalam undang-undang
Islam agar longgar berbanding dengan undang-undang komon. Faktor seterusnya
ialah ketiadaan standard dalam perkara prosidur di dalam undang-undang Islam yang
menyebabkan wujudnya keadaan ketidakpastian dalam penguatkuasaan. Ini ditambah
lagi dengan ketiadaan rekod yang berkaitan dengan penguatkuasaan berkenaan yang
boleh dijadikan rujukan bagi mereka yang ingin berdagang di negara Islam. Bagi
penulis kesimpulan di atas adalah berbentuk monadic
yang mungkin tidak menunjukkan secara tepat keadaan sebenar perdagangan
antarabangsa. Terdapat beberapa lagi faktor yang mempengaruhi pedangangan
antara negara seperti penggunaan bahasa yang sama, ketiadaan konflik politik
atau ketenteraan, sistem pemerintahan yang menggalakan perdagangan seperti
demokrasi dan perjanjian dua hala pedagangan antara negara. Bagi menguji
ketepatan hipotesis kajian, penulis menguji sistem perundangan negara ini
secara dyadic dan monadic dengan menggunakan standard
gravity model. Ujian secara dyadic mendapati bahawa: (1) perdagangan antara
negara Islam adalah kurang, (2) negara Islam lebih banyak menjalankan
perniagaan dengan negara yang mengamalkan sistem perundangan common berbanding
dengan undang-undang kontinental, (3) negara undang-undang komon lebih banyak
menjalankan perniagaan antarabangsa berbanding dengan negara undang-undang
kontinental. Hasil dapatan ini menunjukkan bahawa sistem perundangan sesuatu
negara itu adalah penting dan menyumbang kepada perdagangan antara negara
terutama kerana keupayaannya untuk menguatkuasakan terma kontrak. Manakala
ujian secara monadic mendapati bahawa
negara-negara undang-undang Islam mempunyai kadar perdagangan yang paling
rendah, manakala negara-negara undang-undang common mempunyai yang paling
banyak. Kajian ini juga mendapati pengantarabangsaan dan globalisasi telah
mengurangkan pergantungan kepada perundangan tempatan negara berkenaan.
Pengantarabangasaan perdagangan antara negara dicapai melalui pelantikan badan
arbitrasi atau timbangtara antarabangsa yang tidak lagi menggunakan
undang-undang tempatan bagi pelaksanaan penguatkuasaan kontrak, tetapi akan
memilih satu bidangkuasa ketiga atau neutral bagi tujuan ini, di mana lazimnya
undang-undang Inggeris yang akan digunakan. Begitu juga perbezaan antara
perundangan negara dikurangkan melalui penggunaan kontrak perniagaan
antarabangsa yang standard seperti UNIDRIOT Principles of International Contracts.
Pada pandangan saya sungguhpun kadar perdagangan antara negara Islam adalah
rendah dan ini tidak dapat dinafikan, namun ianya bukan berpunca akibat
daripada undang-undang Islam. Masalah utama ialah sistem pengurusan dan
pentadbiran yang lemah serta sosio-budaya negatif negara-negara Islam berkenaan
seperti rasuah, tidak amanah dan sebagainya yang banyak menyumbang kepada kadar
yang rendah dalam perdagangan antara negara Islam. Oleh demikian kajian ini
walaupun memberi kesimpulan yang negatif kepada negara Islam, ianya adalah satu
pembuka mata kepada semua supaya berusaha dengan lebih keras lagi untuk
menjadikan Syariah Islam itu unggul di dalam sistem perundangan dunia.
